De mythe van de ‘grote man’
De mythe van de ‘grote man’
Een hardnekkige, problematische mythe op het gebied van leiderschap is de ‘great man theory’. Het geloof dat de ‘geweldige man’ Steve Jobs ons eigenhandig het smartphone-tijdperk heeft binnengeleid. Dat Elon Musk ons persoonlijk herbruikbare raketten en elektrische auto’s schonk. Of dat Churchil in z’n eentje Hitler versloeg.
De great man theory wordt toegeschreven aan de Schotse filosoof Thomas Carlyle die in 1840 stelde: “De geschiedenis van de wereld is slechts de biografie van grote mannen.” Maar -vooruitlopend op wat straks komt- durf ik de stelling wel aan dat hij slechts opschreef wat velen voor hem reeds hadden gedacht of gezegd.
Waarom is de mythe van de sterke man zo schadelijk? Primair omdat hij ons het zicht ontneemt op een van de belangrijkste succesfactoren van de menselijke soort: ons vermogen tot onderlinge samenwerking. Volgens gedragsonderzoekers is het juist deze kwaliteit die ons doet overleven en floreren.Twee jaar geleden was een editie van Nature Human Behaviour volledig gewijd aan samenwerking. Een kleine greep uit de onderzoeksbevindingen:
> Kinderen van zes zijn al in staat om samen regels op te stellen als ze een beperkte hulpbron moeten delen. Jonge kinderen kunnen ook al zelf besluiten om tegen hun eigenbelang in te gaan, wanneer dit goed is voor de groep.
> Binnen de Australische Martu jager-verzamelaar stammen, is het delen van de jachtopbrengst een van de belangrijkste manieren om prestige te verwerven binnen de groep. Mooie bijvangst: zo wordt ook het risico op individuele tekorten gedeeld.
> Ook interessant: wanneer individuele leden van een groep duidelijker zien dat hun bijdrage de anderen helpt, neemt de bereidheid tot delen en samenwerken toe.
Terug naar grote mannen zoals Steve Jobs en Elon Musk. Iedereen begrijpt dat zulke ondernemers het nooit zouden redden zonder het werk van tientallen slimme onderzoekers, honderden capabele managers en duizenden gedreven medewerkers binnen hun bedrijven. Maar het belang van onderlinge samenwerking voor hun succes reikt nog veel verder.
Tech-journalist Amanda Schaffer beschrijft dat vrijwel alle technologie die wordt gebruikt in Apples iPhone voortkomt uit onderzoek dat door overheden is betaald: draadloze netwerken, het internet, touch-screens, spraakherkenning. En het succes van Elon Musk is onder meer gebouwd op het baanbrekende werk van de NASA vanaf eind jaren ’50 en de in de jaren ’80 met overheidsgeld in Engeland, Amerika en Japan gezamenlijk ontwikkelde lithium-ion batterij.
Geloven we werkelijk dat wanneer Jobs en Musk niet geboren waren, we nu geen smartphones en elektrische auto’s zouden hebben, vraagt Schaffer zich af. En is het wel zo slim dat veel ‘grote mannen’ ernaar streven om met hun bedrijven zo weinig mogelijk belasting te betalen, aan de samenlevingen die hen nota bene in staat stelden om hun bedrijf te starten en te laten groeien?
En Churchill dan? Volgens Wikipedia -ook zo’n mooi staaltje samenwerking- dienden er gedurende de Tweede Wereldoorlog 2,9 miljoen mensen in het Britse leger en was een groot deel van de 47 miljoen Britten betrokken bij de oorlogsinspanningen, door te werken in fabrieken en ziekenhuizen of door via de National Savings Movement financieel bij te dragen.
Schrijver en filosoof Leo Tolstoj verwoordde het bijzonder. Volgens hem zijn koningen en generaals niet de meesters, maar veeleer “de slaven van de geschiedenis.”
Ben Tiggelaar
(verschenen als column in NRC)
Delen
