Gele hesjes en blauwe blazers
Gele hesjes en blauwe blazers
Hoe verschillen de gele hesjes eigenlijk van jou en van mij? Of van de blauwe blazers op de aandeelhoudersvergaderingen van Unilever? Minder dan we zouden willen, vrees ik…
Veel Franse gele hesjes zullen deze week gerust zijn gesteld. Het reflecterende vest kan terug in de kofferbak. Het protest tegen de accijnsverhoging op brandstof heeft gewerkt.
Natuurlijk was er over wel meer onvrede. Zeker bij de gele hesjes in België en Nederland, waar hogere brandstofprijzen geen rol speelden. Journalisten noteerden daar allerlei motivaties en overtuigingen. Van links tot rechts, van anti-kapitalisme tot anti-migratie. Maar wat alle demonstranten deelden, was het gevoel dat hen iets wordt afgepakt waar ze recht op hebben.
Ook veel blauwe blazers zullen blij zijn. Ontevreden aandeelhouders van Unilever halen opgelucht adem nu bestuursvoorzitter Paul Polman zijn vertrek heeft aangekondigd. In de tien jaar die hij aan het roer stond, koos hij als een van de weinige topmannen in de wereld expliciet voor een duurzame koers. Maar veel beleggers bleken meer geïnteresseerd in rendement dan in rentmeesterschap. Tijdens de tien jaar waarin Polman aan het roer stond, verdrievoudigde de waarde van Unilever. Veel aandeelhouders vonden dat zij recht hadden op meer.
Ik zie weinig verschil. Dat de gele hesjes hun verhaal niet zo coherent en erudiet brengen leidt misschien tot gegniffel onder hogeropgeleiden. Maar hoe fair is dat? Het feit dat de blazers hun standpunten beschaafder kunnen verwoorden, wil nog niet zeggen dat hun motieven ook edeler zijn.
Over welke motieven hebben we het dan? Dezelfde drijfveren die leidden tot boosheid over het preventieakkoord. Staatssecretaris Paul Blokhuis presenteerde een tamelijk braaf plan om onder meer roken en drinken te ontmoedigen. Reactie van zowel veel gele hesjes, als blauwe blazers? ‘Blijf van mijn drank en sigaretten af.’ ‘Betutteling!’ ‘Ik bepaal zelf wel wat ik doe.’
Opmerkelijk eigenlijk dat een poging tot beïnvloeding door een democratisch gekozen overheid, zoveel verzet oproept. Terwijl we al decennia lang de invloed op ons leven van de tabaks-, voedings- en drankindustrie lijdzaam accepteren. Mijn analyse: het verschil zit ’m vooral in het gevoel dat de industrie ‘aanbiedt’ en de overheid ‘afpakt’.
Als iemand ons iets aanbiedt dat, in het hier en nu, aansluit bij onze primaire drijfveren, dan begint het beloningscentrum in ons brein te stuiteren. Door de suiker, de koerswinst, die goedkope vliegvakantie of lekker gas geven in de auto. Tja, dan voel je je vrij, als mens.
Maar wanneer iemand iets afpakt omdat dit op de langere termijn beter is voor jezelf, voor je omgeving of voor de wereld, dan voel je je beperkt, betutteld of verraden. Aanbieden of afpakken, dat is het enige echte verschil. Alle hoogdravende analyses ten spijt.
Wat voor kleren we ook dragen en hoe we ook praten, van binnen hebben we allemaal nog de oeroude drang om lijf en goed te behouden. Jammer alleen dat dit instinct zo op de korte termijn gericht is, zo op onszelf. En dat we uiteindelijk veel meer zullen verliezen als we ernaar blijven luisteren.
Daarom schreeuwt deze wereld om leiders met lef. Om leiders die niet voor hun eigen gewin inspelen op onze zwaktes, maar ons in het algemeen belang helpen ze te overwinnen.
Ben Tiggelaar
(verschenen als column in NRC)
Delen
