Het einde van de klassieke consultant

Het valt me op als ik bij bedrijven over de vloer kom. Steeds vaker komt het onderzoek en het advies niet van grote externe consultancybureaus, maar van interne mensen, op basis van de eigen gegevens van de organisatie.
Het gaat dan om vragen als: hoe tevreden zijn onze medewerkers? Hoe lang kijken klanten op onze website? Welk product moeten we extra aandacht geven?

Dit werk werd in het verleden gedaan door externe consultants, onderzoekers en reclamebureaus. Maar nu dus niet meer. Een stille aardverschuiving, die langzaam maar zeker de advieswereld op zijn kop zet.

Ik zag het al in mijn eigen praktijk, maar pas na het lezen van een stuk in de Harvard Business Review had ik door dat het om een bredere trend gaat. Harvard-onderzoekers Clayton Christensen, Dina Wang en Derek van Bever schreven enkele jaren geleden al dat de consultancymarkt volledig zal veranderen. Een paar belangrijke oorzaken: technologie, freelancers en nieuwe, gespecialiseerde bureautjes. Een beetje toelichting per oorzaak.

1. Technologie
Dankzij technologie is het steeds eenvoudiger voor bedrijven om hun eigen analyses te maken. Interne specialisten gebruiken de data van het bedrijf om trends te spotten en nieuwe ideeën voor te stellen. Software voor complexe analyses is inmiddels zo goedkoop dat je voor dat bedrag nog geen dag een consultant kunt huren.

2. Freelancers
Mocht toch niet alle kennis intern aanwezig zijn, dan is het tegenwoordig gemakkelijk om voor een korte periode een externe expert in te huren. Veel ervaren consultants verhuren zichzelf nu als freelancer. Ook grote, traditionele bedrijven huren dit soort mensen steeds vaker in. Soms voor losse vraagstukken, maar ook voor min of meer vaste interne adviesfuncties.

3. Specialisatie
Daarnaast worden er vrijwel dagelijks nieuwe gespecialiseerde adviesbureaus opgericht. Kleine bureautjes die zich bezighouden met één of enkele specialistische onderwerpen waar bedrijven mee aan de slag willen. Zoals lean werken, duurzame inzetbaarheid van medewerkers, kunstmatige intelligentie, sociale media-beleid, of het uitproberen en verfijnen van reclamecampagnes op internet.

Dat er steeds meer alternatieven komen voor de traditionele adviseur, wil op zich nog niet zeggen dat de markt ook echt zal veranderen. Maar er speelt nog iets anders: het wantrouwen van ondernemers en managers tegenover adviesbureaus.

Pat Lynes, een Britse managementauteur, interviewde voor zijn recente boek The Interim Revolution ruim honderd consultancy-klanten. De algemene teneur: je kunt adviseurs niet vertrouwen. Consultants zijn volgens hun klanten vooral bezig met ‘landing and expanding’, oftewel: jagen op opdrachten en omzet. Het draait bij de consultancybedrijven om hun eigen business, niet om die van hun opdrachtgevers.

Ook Lynes wijst op de mogelijkheden van technologie – je eigen data verzamelen en analyseren – en op het steeds grotere aanbod van hoogopgeleide freelancers. Hij voorziet dat de advieswereld steeds meer zal draaien om ‘gigs’; losse klusjes. Lynes ziet een toekomst voor flexibele netwerken van freelancers, die bedrijven snel voorzien van oplossingen en dan weer verdergaan met de volgende klus.

Spannende ontwikkelingen. Spannend ook of het de klassieke consultant gaat lukken om zichzelf op dit gebied te adviseren en de eigen aanbevelingen dan ook nog te implementeren.

Ben Tiggelaar
(Verschenen als column in NRC)

Het einde van de klassieke consultant