Inzicht in digitale transformatie

Digitale transformatie staat hoog op het prioriteitenlijstje van veel bestuurders en managers. Robotisering, internet of things, virtual reality, artificiële intelligentie. Dat soort dingen. Wat is een verstandige manier om na te denken over de impact van deze technologieën?

Invloed

Twee weken geleden zat ik in een paneldiscussie over innovatie. Een deelnemer was zeer optimistisch. Volgens hem zorgt kunstmatige intelligentie er binnenkort voor dat artsen veel sneller en beter diagnoses kunnen stellen. Nu gaat 80 procent van de tijd naar de diagnose en 20 procent naar de communicatie met de patiënt. Maar dankzij AI wordt dat omgedraaid. Gevolg: meer menselijkheid in de zorg.

Een andere deelnemer (oké, ik geef het toe, ik was het) stelde dat het net zo goed anders kan gaan. De prikkels in de zorg, zoals te veel patiënten en te weinig geld, kunnen er heel goed voor zorgen dat artsen met hulp van AI vooral meer patiënten per uur gaan afwerken. Gevolg: minder humane zorg.

Het gaat mij er niet om wie gelijk heeft, dat zien we later wel. Mijn punt is dat het allerlei kanten uit kan gaan. Er zijn goede gronden voor optimisme én pessimisme.

Technologische revolutie

Ja, technologische revoluties hebben de afgelopen eeuwen meer welzijn en welvaart gebracht. Stoommachines, riolering, elektriciteit, telecommunicatie en computers hebben ons leven verrijkt. En in een recent rapport stelt het World Economic Forum dat nieuwe technologie belangrijk kan zijn om de duurzame-ontwikkelingsdoelen van de VN te bereiken.

Maar de realiteit is volgens de onderzoekers dat nieuwe technologieën nu vooral worden ingezet voor commercieel gewin op korte termijn. Ze roepen overheden op meer te doen om innovatie te richten op het welzijn van mens en planeet.

Fouten vermijden

In de jaren negentig probeerden veel mensen (ik beken: ik ook) te voorspellen waar het naartoe zou gaan met ‘het Internet’ – we schreven dat toen nog met lidwoord en eerbiedshoofdletter. Een volstrekt originele stem was die van voormalig hippie, schrijver en consultant Stewart Brand. Zijn overtuiging: als je te maken hebt met grote, onvoorspelbare veranderingen, kun je je beter richten op kapitale fouten vermijden dan op één groot doel najagen.

Hoe doe je dat? Brand maakte, net als de Amerikaanse luchtmacht en Shell voor hem, gebruik van scenarioplanning. Daarbij gaat het niet om zoeken naar de meest plausibele voorspelling, maar om uitwerken van onderling sterk verschillende, mogelijke toekomsten en voorkomen van onaangename verrassingen.

Scenarioplanning

Hoe pas je dat praktisch toe? Bedenk waar de huidige digitale transformatie je organisatie zou kunnen brengen in tien jaar. Verzin verschillende sciencefictionverhalen met jezelf in de hoofdrol.

Een ‘gewoon’ verhaal dat de huidige ontwikkelingen doortrekt.
Een optimistisch verhaal dat geweldig goed afloopt.
Een verrassend verhaal waarin alles anders gaat dan gedacht.
En ook een pessimistisch verhaal waarbij de gemiddelde Black Mirror-aflevering verbleekt.

Droom vervolgens gerust over het profiteren van positieve ontwikkelingen, maar bedenk allereerst hoe je het zwarte scenario kunt voorkomen.

Om Brand te parafraseren: we kunnen onze toekomst misschien niet zien, maar we moeten wel proberen haar positief te beïnvloeden.

Ben Tiggelaar
Verschenen als column in NRC

Inzicht in digitale transformatie