Obama bestuderen: drie eerste lessen
Obama bestuderen: drie eerste lessen
Sinds enkele dagen weet ik dat ik Barack Obama mag interviewen als hij Nederland bezoekt, eind september. Zestig minuten lang gaan we in gesprek over leiderschap. Leuk en een beetje stressverwekkend tegelijk.
Op basis van de eerste voorbereidingen: drie typische Obama-lessen die nuttig zijn voor iedereen die zich interesseert voor leiderschap.
1. Binnen- én buitenkant
Leiderschap draait bij Obama allereerst om de binnenkant. Zelf worstelde hij als student en in zijn eerste baan, als maatschappelijk werker in Chicago, met vragen als: wie ben ik eigenlijk, waar sta ik voor? Uiteindelijk kwam hij uit bij basale waarden als: vriendelijk en eerlijk zijn, jezelf nuttig maken, compassie tonen.
In Chicago kreeg Obama ook te maken met de ‘buitenkant’ van leiderschap: anderen mobiliseren om dingen gedaan te krijgen. Hij raakte bedreven in het gebruik van ‘soft power’: geen invloed op basis van dwang of manipulatie, maar mensen voor je winnen door te luisteren naar hun dromen, het delen van je idealen en het zoeken naar samenwerking.
Volgens Obama kun je deze twee kanten van leiderschap niet los zien van elkaar. Persoonlijke groei en sociale verandering gaan hand in hand. Of in Obama’s eigen, vaak aangehaalde woorden: „We are the change we seek.”
2. Idealisme én realisme
Obama’s politieke doorbraak kwam met zijn keynote-speech tijdens de Democratische Conventie van 2004. Een krachtig betoog over verandering, hoop en eenheid: „There is not a black America and a white America and Latino America and Asian America; there’s the United States of America.”
Veel mensen zagen Obama vanaf dat moment als een onbedorven idealist die de Amerikaanse politiek ging redden. Maar volgens biograaf David Garrow was Obama op dat moment al zeer pragmatisch en ambitieus. Hij begreep heel goed dat charisma en een goed verhaal alleen niet tot verandering leiden.
Garrows boek Rising Star dat vorig jaar verscheen is sterk gericht op de demystificatie van het fenomeen Obama. Het laat zien dat Obama’s opmars niet alleen het gevolg was van talent en idealen, maar ook van zorgvuldig nadenken over wat wel en niet werkt in communicatie en politiek.
3. De toekomst én nu
Een vast Obama-thema was en is de hoop op een betere toekomst. Dat spreekt veel mensen aan. Maar de concrete invulling van die toekomst tijdens zijn presidentschap, zoals de verplichte ziektekostenverzekering, het inzetten op duurzame energie en het doorvoeren van het homohuwelijk – thema’s waar de meeste Nederlanders blij van worden – was voor veel Amerikanen té progressief. Zo zette Obama deels zelf de deur op een kier voor Donald Trump.
Het recente boek van Obama’s vriend en staflid Ben Rhodes, The World As It Is, laat iets zien van de reactie van Obama op de overwinning van Trump in november 2016. „Misschien zijn we te ver gegaan”, zegt hij tegen Rhodes. „Soms vraag ik me af of ik niet tien of twintig jaar te vroeg was.”
Het is een klassieke uitdaging voor leiders: bouwen aan de toekomst, zonder het contact met het hier-en-nu en met je achterban te verliezen.
Goed. Drie eerste Obama-lessen. Ik beloof m’n best te doen om over een paar weken er nog een paar te bemachtigen.
Ben Tiggelaar
(verschenen als column in NRC)
Delen
