Volhouden: lessen uit de psychologie

Volhouden: lessen uit de psychologie

Deze week verzorgde ik een webinar over de ‘psychologie van het volhouden’. Over vragen als: hoe blijf je positief? En hoe voorkom je een burn-out door thuiswerken? Hier volgen drie lessen.

1 Het draait niet om wilskracht, maar om beloning
Volhouden is herhalen van gewenst gedrag. Ook onder lastige omstandigheden. De grootste misvatting over volhouden is dat je dit doet met wilskracht, met bewuste zelfbeheersing. Wilskracht is een mooie, maar helaas beperkte hulpbron. Onze wilskracht neemt bovendien af bij vermoeidheid en stress. Juist wanneer je haar nodig hebt, is ze er niet.

Hoe werkt volhouden dan wel? Herhaling van gedrag wordt vooral gestimuleerd door het beloningssysteem in ons brein. De productie van met name de neurotransmitter dopamine zorgt voor de neiging tot herhaling, zeggen neurologen. Wie iets lang wil volhouden, moet zichzelf dus regelmatig belonen.

Hoe doe je dat? Werken in korte blokjes, gevolgd door een moment van ontspanning. Jezelf complimenteren of herinneren aan een hoger doel. Het zichtbaar maken van je progressie, bijvoorbeeld door het afstrepen van taken. Dat soort dingen.

2 Houd je welbevinden op peil
Verplicht thuiswerken is een bedreiging voor ons welbevinden. Vooral door het tekort aan live, informeel contact met familie, vrienden en collega’s. Een thuiswerk-burn-out is geen denkbeeldig risico. Daarom moeten we in deze periode extra investeren in ons welbevinden.

Een paar tips uit de positieve psychologie. Plan informele sociale contacten, zoals een paar telefoontjes per dag die niet over werk gaan. Maak een lijstje met dingen waar je blij van wordt, die je ontspanning en plezier geven. Plan elke dag korte pauzes, waarin je iets doet van dat lijstje.

Een belangrijke factor in het ontstaan van burn-out is een disbalans tussen ‘taakeisen’ en ‘hulpbronnen’, zeggen psychologen. Veel mensen moeten momenteel thuiswerken en de zorg voor kinderen combineren. De taakeisen nemen dus sterk toe. Intussen verminderen je hulpbronnen, zoals keuzevrijheid en leuke contacten. Werken aan je welbevinden is in zo’n situatie geen luxe, maar noodzaak.

3 Denk vanuit compassie
Stress, vermoeidheid en een tekort aan positieve input leiden makkelijk tot onderlinge irritaties, discussies en ruzies. Het is de kunst jezelf en anderen daar niet om te veroordelen. Wie ruzie maakt na drie weken opsluiting, heeft geen slecht karakter, maar doet domweg wat de meeste mensen doen als ze overbelast zijn.

Wat zou ik moeten doen? Wanneer anderen vervelend doen, dan zeg ik tegen mezelf: het is niet de persoon, maar de stress die spreekt. Vervolgens kijk ik wat ik kan doen om de stress te reduceren voor de ander. En op een rustig moment bespreken we wat we de volgende keer doen als de stress te hoog oploopt. Bijvoorbeeld een discussie even pauzeren en pas hervatten als we kalm zijn.

Dat is de theorie. En ik geef meteen toe dat de praktijk, althans voor mij, behoorlijk weerbarstig is. Aan de andere kant geldt: als er ooit een periode was waarin het nuttig was om deze vaardigheden te ontwikkelen, dan is dat nu.

Ben Tiggelaar
(verschenen als column in NRC)

Delen