Waarom de techniek ons de baas moet worden
Waarom de techniek ons de baas moet worden
Ik zie een miniatuurversie van een verkeersbord in het digitale dashboard. Mijn auto vertelt mij dat ik in deze woonwijk maximaal 30 mag. Handig. Goed bedacht. Maar toch zit één ding me niet lekker. Hoe slim mijn auto ook is, hij houdt me niet tegen als ik toch harder wil rijden dan is toegestaan.
Gek eigenlijk. Het begrenzen van een auto op de geldende maximumsnelheid is technisch niet ingewikkeld. En wat zou er op tegen zijn om dat te doen, bijvoorbeeld in woonwijken? Maar blijkbaar heeft een of ander marktonderzoek uitgewezen dat de meeste automobilisten dit een te grote inbreuk op hun autonomie vinden. We koesteren ons ‘recht’ om de maximumsnelheid te overtreden en allerlei andere domme beslissingen te nemen. Gewoon omdat…eh, omdat… Ja, waarom eigenlijk?
Bijna twintig jaar geleden deelde ik een taxi met hoogleraar psychologie Willem Wagenaar. Een geweldig slimme en aardige man met tegendraadse ideeën. Hij vertelde hoe hij betrokken was geweest bij de ontwikkeling van de besturing van de Maeslantkering, de reusachtige stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg bij Hoek van Holland. Wagenaar had geadviseerd om de beslissing om de kering te sluiten bij hoog water, volledig over te laten aan de computer. Omdat de kans op menselijk falen bij ‘handbediening’ te groot was. Hij vertelde ook hoeveel protest zijn advies had opgeroepen, maar dat uiteindelijk toch werd besloten de rol van de menselijke beslisser en bediener te minimaliseren.
Inmiddels weet iedereen: als het om echt belangrijke besluiten gaat, is een computer betrouwbaarder dan de mens. Wij nemen voortdurend domme beslissingen waarmee ze onszelf -vaak op de langere termijn- ongezond en ongelukkig maken. Of -nog erger- onze planeet, onze medemens of ons mededier onherstelbare schade berokkenen. Computers, mits zinnig geprogrammeerd, doen dat niet. Niet alleen omdat ze veel beter kunnen rekenen dan wij, maar vooral ook omdat ze zichzelf volledig kunnen wegcijferen.
Onze tragiek is dat we best in staat zijn om op onze goede momenten een universele verklaring van de rechten van de mens op te stellen, maar vervolgens in de dagelijkse praktijk zo ontzettend beroerd zijn in de implementatie hiervan. Je zou wensen dat dit gewoon automatisch, machinaal gebeurde. Dat de naleving van goede besluiten slechts een kwestie van techniek was. Een heldere taakverdeling: de mens bedenkt creatieve, mooie en goede ideeën. En computers, robots en andere techniek zorgen voor een feilloze uitvoering.
Gazelle werkt op dit moment aan een fiets die je smartphone uitzet als je sneller rijdt dan 8 kilometer per uur. Prima idee.
Over twintig jaar delen we allemaal zelfrijdende auto’s. Nog beter. Dat scheelt files, vervuiling, parkeerirritatie en alleen al in Nederland ruim 600 verkeersdoden en 20.000 ernstig gewonden per jaar.
En waarom zouden we niet nog wat groter denken? Ik wil een besturingssysteem voor de planeet, dat de bulldozers in het Amazonewoud een virus stuurt, de navigatiesystemen van de overbevisserijvloot stoort en mijn verwarming een paar graden omlaag draait, als het haar te gortig wordt. Daar zou ik met liefde wat autonomie voor inleveren.
Ben Tiggelaar
(Verschenen als column in NRC Handelsblad)
Delen
